واحد پژوهش و کتابخانه دانشکده در ماه کتاب و پژوهش دومین نشست نقد کتاب را در سالن پژوهش برگزار نمود . در این جلسه به نقد کتاب با عنوان « احتجاج های قرآنی پیامبر اسلام (ص) و کارکردهای آن » نوشته جناب آقای سید مصطفی موسوی ( از فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و استاد مدعو دانشکده ) با راهنمایی جناب آقای دکتر حسنعلی نوروزی توسط جناب آقای دکتر جواد کارخانه مورد نقد و بررسی قرار گرفت .

در این جلسه که ابتدا با تلاوت آیاتی چند از کلام الله مجید شروع شد ابتدا دکتر نوروزی ضمن تشکر از جمع حاضر در سالن پیرامون کتاب و چگونگی چاپ آن توضیحاتی بیان نمودند . ایشان بیان داشتند که کتاب حاضر پایان نامه آقای موسوی بوده که به راهنمایی خودشان در مقطع کارشناسی ارشد نگاشته شده و بعد از اتمام کار و دفاع از پایان نامه توسط آقای موسوی به عنوان پایان نامه برتر به دانشگاه ارائه شد و دانشگاه بعد از ارزیابی و بررسی پایان نامه به صورت کتاب در انتشارات دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم چاپ شد .

در ادامه جلسه آقای موسوی به بیان توضیحاتی پرداختند ایشان سخنان خود را با تبریک به مناسبت روز دانشجو شروع کردند و بیان داشتند که دانشجویان محترم نمادی از استکبارستیزی قشر فرهیخته ایران اسلامی هستند . ایشان بیان داشتند که خدا را شاکرم که نعمت حیاتی به ما عنایت فرمود که تا در سایه رهنمودهای استاد ارجمند جناب آقای دکتر نوروزی کتاب مسمی به احتجاج های قرآنی پیامبر اسلام (ص) و کارکردهای آن به چاپ برسد . کتاب در حوزه شیوه گفتمانی پیامبر (ص) اصول عقاید و کارکردهای آن می باشد . و تلاش دارد با بررسی آیات قرآن کریم روش و شیوه پیامبر (ص) را در اثبات توحید ، نبوت و معاد در برخورد و گفتمان با منکران تبیین نماید .

پیامبر اکرم (ص) در احتجاج های خود که به معنی حجت آوردن به منظور اثبات یا رد یا ابطال نظریه یا عقیده ای است . به منظور اثبات اصول عقاید اسلامی از دو قالب جدال احسن و حکمت استفاده کرده است .

1. -    احتجاج در قالب جدال احسن : استفاده از مقدمات حق و معقول و مقبول طرف مقابل را در جدال احسن می گویند .
2. -    احتجاج در قالب حکمت : استفاده از مقدمات حق و معقول در اثبات یک عقیده که هر دو روش عقلانی می باشند .

که این امر را خداوند متعال به ایشان آموزش داده است : آنجا که می فرماید : «ادع علی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه و جادلهم بالتی هی احسن »

شکل بیان حکمت و جدال احسن در قالب قواعد منطقی صورت گرفته به طوری که حد وسط در قیاسات ذکر شده حجتهایی هستند که با عقل انسان سازگار هستند . که در آیات قرآن کریم به آنها اشاره شده است .

آقای موسوی در ادامه بیان داشتند که در واقع کتاب به دنبال آن است که به خواننده بفهماند که :

1. -    خداوند برای دریافت های عقلی ارزش فراوان قائل است و به عقل حق می دهد در حوزه های مختلف دینی مداخله کند .
2. -    خداوند پذیرش اصول دین را به صورت تعبدی و تسلیمی ندانسته است .
3. -    روح حاکم بر استدلالات پیامبر (ص) عقلانیت است و مدعای خویش را با خشونت به کرسی نمی نشانده است .

ایشان در پایان گفتند که : کتاب مشتمل بر مقدماتی است که مشتمل بر مبانی نظری و تعریف و تبیین موضوع و اصطلاحات و پیشینه تحقیق است . و شامل دو بخش است :

بخش اول مشتمل بر 3 فصل می شود که احتجاجات پیامبر (ص) در قلمرو اصول عقاید است که شامل : احتجاجات پیامبر در قلمرو توحید ، احتجاجات پیامبر در قلمرو وحی و نبوت ، و احتجاجات پیامبر در قلمرو معاد

بخش دوم : کارکردهای احتجاجات پیامبر در جهان معاصر است که شامل : کارکردهای معاد در قلمرو عقل و معرفت ، کارکردهای فردی و اجتماعی احتجاج های پیامبر اسلام و کارکردها در قلمرو تبلیغ دین مبین اسلام

بعد از توضیحات آقای موسوی آقای دکتر کارخانه به عنوان ناقد به نقد و بررسی اثر حاضر پرداختند . ابتدا دکتر کارخانه روز دانشجو را به تمام دانشجویان تبریک گفتند و خدا قوت عرض کردند به جناب آقای موسوی و جناب آقای دکتر نوروزی بابت نگارش این کتاب وزین و ارزشمند که در دانشگاه علوم و معارف ماندگار شد . و یه نویدی به دانشجویان حاضر در جلسه دادند که می شود چنین کار با ارزشی را انجام داد . کتاب را دوستان توضیح دادند که رویکردش چه چیزی هست و توضیحات پیرامون آن بیان داشتند . ایشان گفتند که از منابع این کتاب که آورده شده می توان فهمید که چه منابع خوبی استفاده شده و از کثرت منابع برخوردار است . قلم نگارش کتاب بسیار متین است . و بسیار با صلابت است و خود قلم آقای موسوی بسیار ساری و جاری است و اگر ما ورود پیدا کنیم به فضای مطلب متوجه می شویم که خیلی مواقع نیاز به تحلیل داشته و تحلیل های عمیقی صورت گرفته است . و این تحلیل ها را

 در هیچ منبعی نمی توانیم استخراج کنیم و این از تصور خود پژوهشگر است و استنباط های دقیقی که بر پایه آیات انجام پذیرفته است . کثرت منابعی که در این کتاب استفاده شده نشانگر از اهل تصوف بودن پژوهشگر است . و ما این رویکرد را در آقای موسوی و دکتر نوروزی سراغ داریم . و خیلی ویژگیهای مثبتی که در این کتاب است . به خصوص این عنوان کتاب که عنوان خاصی است . دکتر کارخانه فرمودند که ما سعی کردیم در دو حیطه ساختاری و محتوایی این کتاب را مورد بررسی قرار دهیم . و سعی کردیم هم صورت و ظاهر کتاب را ببینیم و هم محتوا را مورد بررسی قرار دهیم . کتابی است که برای آن بسیار زحمت کشیده شده است . چند جا در کتاب غلط تایپی داشتیم . و فقط یک مورد واژه اشتباه در کتاب دیدم . و در بعضی از مواقع واژه ای از قلم افتاده بود . یعنی در متن قرار نگرفته است . مورد دیگر مطالبی در گیومه قرار گرفته و ارجاعی صورت نگرفته است . و مطالبی که منقول است اگر ارجاع آن انجام پذیرد خیلی بهتر است . و چند جا آیات قرآن آمده و چون آیات از نرم افزار های قرآنی گرفته شده بحث اعراب گذاری آن اشکال دارد . و در یک مورد واژه فارسی داخل یک متن عربی به اشتباه آمده است . یکی از محاسن کار این است که ترجمه آیات بسیار مناسب آورده شده است . فقط در بعضی موارد متن عربی خیلی گسترده تر از متن فارسی است و این هم از مشکلات نرم افزاری است . و در بعضی مواقع یک مطلب مبهم است و آن به دلیل افتادن واژگانی از قلم است .

یکی از نقاط قوت این کتاب همانطور که قبلا هم گفتم کثرت منابع آن است . در فهرست منابع رسم بر این است که ابتدا قرآن و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه را در ابتدای مبحث می آوریم و بعد از آن دیگر منابع استفاده شده را به ترتیب حروف الفبا آورده می شود .

در بحث محتوا باید بگویم عنوان بسیار مهم است و عنوان واو عطفی که آمده دلالت بر دو گونه شدن است دلالت بر دو مسیر شدن است . و با مطالعه کتاب متوجه می شویم که احتمام کتاب بیشتر بر روی کارکرد است و می شود واو را در عنوان کتاب حذف کرد . می توان عنوان را اینگونه بیان کرد کارکرد احجاجات قرآنی پیامبر (ص) . که خیلی خلاصه می شود . البته درمورد واژه قرآنی هم می توان تاملی داشت که مگر پیامبر عظیم الشان احتجاج های غیر قرآنی دارند . در صفحه 22 کتاب آمده که پیامبر در سه محور با مشرکان احتجاج داشته اند اما سه محور تبیین نشده است وقتی قید عددی داریم باید عناوین قیدها هم ذکر شود .  در صفحه 23 کتاب واژه ظلمات آمده و بیان شده که منظور از ظلمات شب و تاریکی نیست اما مقصود از این واژه بیان نشده است . اما چند سطر قبل از این مطلب دقیقا تاریکی عنوان شده و نشان از تاریکی است . در بخش دوم کتاب اصلا استنادی به قرآن نشده است . اینکه ما تقسیم کنیم و بگوییم احتجاجات پیامبر در حیطه عصر معاصر این نکته ای بود که من روی آن تعمل کردم اولا وقتی که در پژوهش می گوییم معاصر انتظار می رود که بخش غیرمعاصر هم به آن اشاره شده باشد یعنی معاصر در مقابل گذشته . نکته دوم که خیلی برجسته بود آیا می شود برای احتجاجات پیامبر اکرم (ص) دامنه مشخص کرد . پیامبر عظیم الشان و ائمه معصومین فطرت بشریت را خطاب قرار دادند و در طول تاریخ بشریت جایگاه دارند و نکته ای که بارزتر است اینکه اگر این اتفاق افتاده مصادیقی که مطرح شده منحصر به معاصر نیست . فرض کنید ما الان از هوش مصنوعی صحبت کنیم اینکار منحصر به معاصر است ولی تقوی علمی و موارد اینگونه که مطرح شده یا عقل و تعقل به نظر می رسد که اینها منحصر به معاصر نیست اتفاقا در برخی از مصادیق آن در گذشته و معاصرین عصر پیامبر خیلی مصداق برجسته ای دارد درمورد کارکرد احتجاجات پیامبر در تبلیغ هم به نظر می رسد تبلیغ خیلی برجسته تر بیان شده است

دکتر کارخانه برای نکته آخر بیان داشتند که در بحث عقاید آقای موسوی فرمودند که عقاید بحث توحید ، نبوت و معاد مطرح شده که دو تا شاخصه دیگر است عدالت و به ویژه امامت چرا اینجا مخصوصا به امامت پرداخته نشده است به عنوان یکی از محورهای مقابل وهابیت که پیامبر عظیم الشان که برای کوچکترین مباحث حضور داشتند و ورود قاطع داشتند برای مساله ای به این مهمی که بحث امامت مسلمانان و بحث وحدت مسلمانان است آیا می شود که ورود نداشته و نکته ای نفرموده باشند .

دکتر نوروزی بعد از پایان صحبت های دکتر کارخانه از ایشان تشکر و قدردانی کردند . و از آقای موسوی خواستند روی نکته آخر یعنی امامت و عدالت احتجاج های پیامبر جای کار دارد . که آیا در این زمینه احتجاج داریم در زمینه امامت ائمه و عدالت و یا اینکه خیر . 

آقای موسوی هم از دکتر کارخانه به دلیل اینکه وقت گذاشتند و کتاب را بسیار دقیق و موشکافانه مطالعه کردند تقدیر و تشکر کردند . راجع به عنوان که در انتشارات انتخاب شده است دنبال این بودند که هم احتجاج های قرآنی را بررسی و در عنوان نشان دهند و هم قسمت دوم را کارکردها است را تبیین کنند . چون اگر کتاب را نگاه کنیم در دو قسمت روشن و مجزا در حال حرکت است . اما راجع به احتجاجات پیامبر درباره فروع دین یعنی در بحث امامت و عدالت البته حیطه کار ما در بحث اصول دین بوده که خلاصه می شود در توحید ، نبوت و معاد اما در سیره احتجاجی فروع دین می شود ائمه که در مورد ائمه کتب روایی زیادی درمورد امامت درج شده است و اگر در بحث شان نزولی هم وارد شویم آیاتی درباره امامت امام علی (ع) هست اما در قالب احتجاج نیست ولی در کتب روایی و حتی در کتب ویژه ای که در بحارالانوار وجود دارد راجع به امامت بحث شده حتی راجع به علماء هم که بحث کردند راجع به امامت لحاظ شده است .